Ἰανουάριος 2023
Ἡ Ἐκκλησία μᾶς προετοιμάζει, μετὰ τὴν Γέννηση τοῦ Κυρίου, γιὰ τὴν δεύτερη μεγάλη Δεσποτικὴ ἑορτή, τῶν Θεοφανείων, τῆς Βαπτίσεως τοῦ Ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ. Ἡ μία, σημειώνουν οἱ ἅγιοι ὑμνογράφοι, παραπέμπει στὴν ἄλλη, μολονότι καὶ οἱ δύο ἑορτάζονταν ἀπὸ κοινοῦ στοὺς πρώτους χριστιανικοὺς αἰῶνες, ὡς ἑορτὴ τῶν Ἐπιφανείων, τῆς Φανερώσεως τοῦ Θεοῦ στὸν κόσμο, κάτι ποὺ διακρίθηκε ἀπὸ τὸν τέταρτο μ.Χ. αἰώνα, γιὰ λόγους περισσότερο πρακτικοὺς παρὰ πίστεως. Τελικῶς ὅμως, καθιερώθηκε ὁ ξεχωριστὸς ἑορτασμός τους, ὁ ὁποῖος μολονότι ξεχωριστός, συνθεωρεῖται ἀπὸ τὴ λειτουργικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας.
Ὁ ὑμνογράφος Ἰωάννης ὁ μοναχός, συνθεωρώντας, ὅπως εἴπαμε, τὶς δύο ἑορτές, τὶς βλέπει ὡς ἐπὶ μέρους φάσεις ἐκπλήρωσης τῆς ἀρχικῆς ὑποσχέσεως τοῦ Θεοῦ, ἤδη ἀπὸ τὴν ἐποχὴ τῆς πτώσεως στὴν ἁμαρτία τῶν πρωτοπλάστων, περὶ τῆς σωτηρίας τοῦ κόσμου. Ὁ Χριστὸς ὅταν συμπλήρωσε 30 χρόνια ἐπίγειας παρουσίας Του καὶ πρὶν ἀρχίσει τὴ δημόσια δράση Του πῆγε στὴν ἔρημο τοῦ Ἰορδάνη προκειμένου νὰ δεχθεῖ τὸ τυπικὸ βάπτισμα τῆς μετανοίας ἀπὸ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Πρόδρομο.
Ἡ μεγάλη αὐτὴ προφητικὴ μορφὴ κήρυττε μὲ τόλμη καὶ παρρησία τὴ μετάνοια, ὥστε οἱ ἄνθρωποι ν’ ἀποκτήσουν τὴν ἀπαιτούμενη καθαρότητα καὶ νὰ εἶναι ἕτοιμοι νὰ δεχθοῦν τὸν Σωτήρα Χριστό.
Ἡ ἐπισήμανση τοῦ ὑμνογράφου περὶ τῆς ἐξαλείψεως τῆς ἁμαρτίας τοῦ κόσμου μέσα στὸν Ἰορδάνη, συνιστᾶ τὴν ἀπαρχὴ αὐτοῦ ποὺ θὰ ὁλοκληρωθεῖ ἐπάνω στὸν Σταυρὸ τοῦ Κυρίου καὶ στὴν Ἀνάστασή Του.
Ὅ,τι ἀποκαλύπτει ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ – ὅτι δηλαδὴ ὁ Κύριος στὸν Σταυρὸ κατήργησε τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, «τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ», ὅπως καὶ μὲ τὴν Ἀνάστασή Του καταπάτησε τὸν θάνατο καὶ τὸν διάβολο – ξεκίνησε ἀπὸ τὴ Βάπτιση τοῦ Κυρίου. Ἡ Γέννηση τοῦ Κυρίου ἀποτέλεσε τὴ βάση τῆς νίκης κατὰ τῆς ἁμαρτίας, τοῦ θανάτου καὶ τοῦ διαβόλου, ἡ Βάπτισή Του ἐνεργοποίησε τὴ νίκη αὐτή, ὁ Σταυρὸς καὶ ἡ Ἀνάσταση τὴν ὁριστικοποίησαν. Ὁ Κύριος, μὲ ἄλλα λόγια, λύτρωσε τὸ ἀνθρώπινο γένος ἀπὸ τὴ δουλεία τῆς ἁμαρτίας μὲ ὅλες τὶς φάσεις τῆς ζωῆς Του. Ἡ ἀποστολὴ, ἔπειτα ἀπὸ Αὐτὸν, τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, κατὰ τὴν ἡμέρα τῆς Πεντηκοστῆς, σήμανε τὴν ἀπαρχὴ τῆς οἰκειοποιήσεως τῆς λύτρωσεως αὐτῆς ἀπὸ ὅσους θὰ Τὸν ἀποδέχονταν.
Στὴν Ἐκκλησία δηλαδὴ, αὐτὸ ποὺ ὁ Κύριος ἔφερε στὸ ἀνθρώπινο γένος, θὰ γινόταν καὶ προσιτὸ καὶ οἰκεῖο στὶς καρδιὲς τῶν ἀνθρώπων. Κι ὅπως μὲ τὸ Βάπτισμα τοῦ Κυρίου ἔχουμε τὴν ἀπαρχὴ τῆς νίκης κατὰ τῆς ἁμαρτίας, τοῦ θανάτου καὶ τοῦ διαβόλου, ἔτσι καὶ μὲ τὸ βάπτισμα, στὴν κολυμβήθρα πιὰ τῆς Ἐκκλησίας, ὁ πιστὸς ἐντάσσεται στὸ σῶμα τοῦ Χριστοῦ καὶ γεύεται ψυχοσωματικὰ τὶς δωρεὲς αὐτῆς τῆς λυτρώσεως.
Μιὰ ἄλλη σημαντικὴ παράμετρος τῆς ἑορτῆς, εἶναι καὶ ὁ καθαγιασμὸς τῆς φύσεως. Ἡ εἴσοδος τοῦ Χριστοῦ στὰ Ἰορδάνεια ρείθρα, σημαίνει καὶ τὸν ἁγιασμὸ ὁλόκληρης τῆς κτίσεως, ἡ ὁποία λόγῳ τῆς ἁμαρτίας «συστενάζει καὶ συνωδύνει ἄχρι τοῦ νῦν», κατὰ τὸν ἀπόστολο τῶν ἐθνῶν Παῦλο. Ἡ ἑορτὴ βρίθει ἀπὸ ὕμνους, ἀναγνώσματα καὶ εὐχές, ποὺ ἀναφέρονται στὸν ἐξαγιασμὸ τῆς φύσης, μὲ προεξάρχουσες τὶς ὑπέροχες εὐχὲς τοῦ Μεγάλου Ἁγιασμοῦ. Ὁ ἴδιος ὁ Ἁγιασμὸς συνιστᾶ τὴν ἀπελευθέρωση τῆς ὑλικῆς δημιουργίας ἀπὸ τὴν φθορὰ τῆς πτώσεως καὶ τὴν εἴσοδό της στὴν τροχιὰ τῆς ἀνακαινίσεως. Κατὰ τὴ διήγηση τῆς Βαπτίσεως τὰ τρία πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος βρίσκονται ἐπὶ σκηνῆς: Ὁ Πατέρας ἀπευθύνεται πρὸς τὸν Υἱόν, ὁ ὁποῖος βαπτίζεται ἀρχίζοντας ἔτσι τὸ μεσσιανικὸ ἔργο του, καὶ τὸ Πνεῦμα τοῦ Θεοῦ κατέρχεται ἐπάνω του. Ἡ κάθοδος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος «ὡσεὶ περιστερὰ» ἔχει κατὰ τοὺς Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, ἕνα βαθύτατο συμβολισμό, στηριγμένο σὲ ἀντίστοιχο παράλληλο τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης: Ὅπως στὴν περίπτωση τοῦ Νῶε, ἡ περιστερὰ ποὺ ἔφερε κλαδὶ ἐλιᾶς ὑπῆρξε ἄγγελος καλῆς εἴδησης, γιατί δήλωσε τὸ τέλος τοῦ κατακλυσμοῦ (Γεν. 8, 8-12), ἔτσι καὶ τώρα ἡ κάθοδος τοῦ Πνεύματος μὲ τὴ μορφὴ περιστερᾶς, δηλώνει τὸ τέλος τοῦ κατακλυσμοῦ τῆς ἁμαρτίας καὶ τὴν ἔναρξη νέας ἐποχῆς γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα, τῆς ἐποχῆς τοῦ Μεσσία.
Συνοψίζοντας μὲ τὴ μεγάλη ἑορτὴ τῶν Θεοφανείων ἀναδεικνύεται τὸ μεγαλεῖο τῆς πίστεως, ὅπως αὐτὴ ἀπορρέει ἀπὸ τὴν ἀλήθεια τῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Θεὸς δὲν εἶναι μιὰ ἀφηρημένη ἔννοια, ἀλλὰ ὁ ζωντανὸς Τριαδικὸς Θεός, ὁ ὁποῖος φανερώνεται μέσα στὴν ἱστορία καὶ τὸν κόσμο, Σωτήρας καὶ Λυτρωτής. Τὸ τυπικὸ βάπτισμα τοῦ Κυρίου στὸν Ἰορδάνη παραπέμπει στὸ οὐσιαστικὸ βάπτισμά μας, τὸ ὁποῖο ἀποβαίνει σὲ «λουτρὸν παλιγγενεσίας», ποὺ σηματοδοτεῖ τὴν ἀναγέννηση τῆς νέας ἐν Χριστῷ ὕπαρξής μας. Διὰ τοῦ ἁγίου Βαπτίσματος, βεβαιώνει ὁ Ἀπόστολος Παῦλος, «ὁ παλαιὸς ἡμῶν ἄνθρωπος συνεσταυρώθη, ἵνα καταργηθῆ τὸ σῶμα τῆς ἁμαρτίας, τοῦ μηκέτι δουλεύειν ἡμᾶς τῇ ἁμαρτίᾳ».
Ἐπιλογὴ καὶ ἐπιμέλεια κειμένου: Πρωτοπρ. Σάββας Γεωργιάδης
Ἰανουάριος 2023